Wat is smartengeld?
Smartengeld is een financiele vergoeding voor immateriele schade na een ongeval of incident waarvoor iemand anders aansprakelijk is. Anders dan materiele schade (medische kosten, inkomensverlies) gaat het hier om schade die niet direct in geld uit te drukken is: pijn, verdriet, angst en gederfde levensvreugde.
De term 'smartengeld' komt van het ouderwetse woord 'smart', dat pijn of leed betekent. In het Engels spreekt men van 'pain and suffering' of 'moral damages'. Het smartengeld dient drie doelen:
- Erkenning: Maatschappelijke erkenning dat u onrecht is aangedaan
- Genoegdoening: Een vorm van compensatie voor het leed
- Verlichting: Financiele middelen om het leven aangenamer te maken ondanks de beperkingen
In Nederland wordt jaarlijks aan tienduizenden slachtoffers smartengeld toegekend. Het gemiddelde bedrag bij erkende letselschade ligt tussen €5.000 en €15.000, maar bij ernstig blijvend letsel zijn bedragen tot €300.000 of meer mogelijk.
Juridische basis: Artikel 6:106 BW
Het recht op smartengeld is vastgelegd in artikel 6:106 van het Burgerlijk Wetboek. Dit artikel bepaalt dat u recht heeft op een 'naar billijkheid vast te stellen schadevergoeding' in de volgende situaties:
Wanneer heeft u recht op smartengeld?
- Lichamelijk letsel: Bij fysieke verwondingen door toedoen van een ander
- Aantasting in de eer of goede naam: Bij smaad of laster
- Aantasting van de persoon: Bij psychisch letsel of schending van de persoonlijke levenssfeer
De wet spreekt van een bedrag 'naar billijkheid'. Dit betekent dat er geen vaste formule bestaat. De rechter of schadebehandelaar weegt alle omstandigheden mee om tot een eerlijk bedrag te komen. De ANWB Smartengeldgids dient hierbij als belangrijke leidraad.
Smartengeld tabellen 2025
Hieronder vindt u gedetailleerde smartengeld tabellen per letselcategorie, gebaseerd op de ANWB Smartengeldgids en recente rechtspraak. Let op: dit zijn indicaties - uw werkelijke bedrag hangt af van uw specifieke situatie.
Nekletsel en whiplash
| Type nekletsel | Kenmerken | Smartengeld |
|---|---|---|
| WAD graad I (licht) | Alleen pijnklachten, volledig herstel <3 maanden | €700 - €2.500 |
| WAD graad II (matig) | Bewegingsbeperking, herstel 3-12 maanden | €2.500 - €10.000 |
| WAD graad III (ernstig) | Neurologische uitval, langdurig herstel | €10.000 - €30.000 |
| Chronische whiplash | Blijvende klachten, 5-15% blijvende invaliditeit | €25.000 - €50.000 |
| Cervicale hernia | Nekhernia door trauma, operatie nodig | €15.000 - €60.000 |
Hersenletsel
| Type hersenletsel | Kenmerken | Smartengeld |
|---|---|---|
| Lichte hersenschudding | Kortdurend bewustzijnsverlies, volledig herstel | €2.000 - €5.000 |
| Hersenschudding met klachten | Post-commotioneel syndroom 3-12 maanden | €5.000 - €15.000 |
| Licht traumatisch hersenletsel | Blijvende concentratieproblemen, vermoeidheid | €15.000 - €40.000 |
| Matig hersenletsel | Cognitieve stoornissen, gedragsverandering | €40.000 - €100.000 |
| Ernstig hersenletsel | Blijvende invaliditeit >35%, verzorging nodig | €100.000 - €200.000 |
| Zeer ernstig hersenletsel | Vegetatieve staat, volledige afhankelijkheid | €200.000 - €350.000 |
Botbreuken en orthopedisch letsel
| Type breuk | Kenmerken | Smartengeld |
|---|---|---|
| Eenvoudige polsbreuk | Gips 6 weken, volledig herstel | €1.500 - €4.000 |
| Enkelfractuur | Operatie met plaat/schroeven | €3.000 - €8.000 |
| Scheenbeenbreuk | Operatie, langdurig revalideren | €5.000 - €15.000 |
| Bekkenbreuk | Langdurige immobiliteit | €10.000 - €30.000 |
| Heupfractuur | Operatie, kunstheup mogelijk | €15.000 - €50.000 |
| Wervelbreuk (stabiel) | Conservatieve behandeling | €10.000 - €25.000 |
| Wervelbreuk met ruggenmergschade | Gedeeltelijke verlamming | €75.000 - €200.000 |
Rugletsel
| Type rugletsel | Kenmerken | Smartengeld |
|---|---|---|
| Spierblessure rug | Volledig herstel binnen 3 maanden | €1.000 - €3.000 |
| Chronische rugklachten | Blijvende pijn, beperkte belastbaarheid | €10.000 - €30.000 |
| Lumbale hernia | Hernia lage rug, operatie nodig | €15.000 - €45.000 |
| Hernia met blijvende uitval | Zenuwschade, blijvende pijn/gevoelsstoornissen | €35.000 - €75.000 |
| Failed back surgery syndrome | Blijvende klachten ondanks operatie(s) | €40.000 - €80.000 |
Psychisch letsel
| Type psychisch letsel | Kenmerken | Smartengeld |
|---|---|---|
| Acute stressstoornis | Tijdelijke klachten, volledig herstel | €2.500 - €7.500 |
| PTSS (licht) | Behandeling succesvol, herstel | €5.000 - €15.000 |
| PTSS (matig) | Langdurige behandeling, deels hersteld | €15.000 - €35.000 |
| PTSS (ernstig/chronisch) | Blijvende klachten, arbeidsongeschikt | €35.000 - €75.000 |
| Depressie door letsel | Reactieve depressie op letsel | €10.000 - €40.000 |
| Angststoornis | Vermijdingsgedrag, paniekaanvallen | €10.000 - €35.000 |
Amputaties
| Type amputatie | Smartengeld |
|---|---|
| Vingertop | €3.000 - €8.000 |
| Vinger (geheel) | €10.000 - €25.000 |
| Meerdere vingers | €25.000 - €60.000 |
| Hand | €50.000 - €100.000 |
| Onderarm | €75.000 - €125.000 |
| Bovenarm | €100.000 - €150.000 |
| Teen/tenen | €5.000 - €20.000 |
| Voet | €50.000 - €90.000 |
| Onderbeen | €75.000 - €130.000 |
| Bovenbeen | €100.000 - €175.000 |
| Dubbele amputatie | €150.000 - €300.000 |
Belangrijke disclaimer
Bovenstaande bedragen zijn indicaties gebaseerd op gemiddelden. Uw werkelijke smartengeld kan significant hoger of lager uitvallen afhankelijk van: de specifieke omstandigheden, uw leeftijd, de impact op uw dagelijks leven, en de kwaliteit van het bewijs. Neem contact op voor een persoonlijke inschatting.
De ANWB Smartengeldgids
De ANWB Smartengeldgids is het standaardwerk voor smartengeld in Nederland. Dit naslagwerk, jaarlijks geactualiseerd, bevat ruim 3.000 rechterlijke uitspraken over smartengeld, geordend per letseltype.
Hoe werkt de Smartengeldgids?
De gids categoriseert letsel in hoofdgroepen (hersenletsel, rugletsel, botbreuken, psychisch letsel, etc.) en subcategorieen. Per categorie worden concrete rechterlijke uitspraken opgenomen met:
- De feiten van de zaak (type ongeval, omstandigheden)
- Het letsel en de gevolgen
- Het toegekende smartengeld
- Het jaar van de uitspraak
Advocaten, verzekeraars en rechters gebruiken deze uitspraken om een realistisch smartengeldbedrag vast te stellen. Oudere uitspraken worden geindexeerd naar actuele bedragen.
Beperkingen van de Smartengeldgids
De gids geeft indicaties, geen garanties. Elke zaak is uniek en factoren als leeftijd, persoonlijke omstandigheden en specifieke beperkingen wegen mee. Een ervaren letselschade-expert kan beter inschatten welke uitspraken het best aansluiten bij uw situatie.
Berekeningsmethodes voor smartengeld
Er zijn verschillende methodes om smartengeld te berekenen. In de praktijk worden deze vaak gecombineerd:
1. Vergelijkingsmethode (meest gebruikt)
De meest gangbare methode is vergelijking met eerdere uitspraken. Uw letsel wordt vergeleken met vergelijkbare zaken uit de ANWB Smartengeldgids. Factoren die worden meegewogen:
- Type en ernst van het letsel
- Duur van herstel of blijvende aard
- Percentage blijvende invaliditeit
- Leeftijd van het slachtoffer
- Impact op dagelijks leven, werk en hobby's
2. Puntensysteem
Sommige verzekeraars gebruiken een intern puntensysteem. Punten worden toegekend voor verschillende aspecten van het letsel (pijn, behandelingen, beperkingen, duur). Het totaal aantal punten bepaalt een bandbreedte voor het smartengeld. Deze methode is minder transparant dan de vergelijkingsmethode.
3. Percentage van totale schade
Bij sommige verzekeraars wordt smartengeld berekend als percentage van de totale materiele schade. Dit is geen officieel erkende methode en kan leiden tot onderschatting bij slachtoffers met weinig materiele schade maar veel leed.
4. Daggeldmethode
Bij deze methode wordt een bedrag per dag lijden berekend. Bijvoorbeeld: €50-€150 per dag gedurende de herstelperiode plus een opslag voor blijvende gevolgen. Deze methode wordt vooral gebruikt als aanvulling op de vergelijkingsmethode.
Factoren die uw smartengeld bepalen
De hoogte van uw smartengeld hangt af van verschillende factoren. Het is belangrijk deze goed te documenteren:
Ernst en aard van het letsel
De primaire factor is de objectieve ernst van uw letsel. Een dwarslaesie leidt tot hogere bedragen dan een gebroken arm. Medische rapporten en het percentage blijvende invaliditeit zijn hierbij cruciaal.
Duur van herstel en behandelingen
Langdurig herstel betekent langdurig lijden. Het aantal maanden of jaren dat u klachten had, het aantal behandelingen, operaties en ziekenhuisopnames tellen mee.
Blijvende gevolgen
Blijvend letsel weegt zwaar. Het percentage blijvende invaliditeit, vastgesteld door een onafhankelijke arts (bij voorkeur na het bereiken van een medische eindtoestand) is een belangrijke factor.
Leeftijd
Jongere slachtoffers krijgen vaak hogere bedragen omdat zij langer met de gevolgen moeten leven. Een 25-jarige met blijvende rugklachten heeft meer "schaadejaren" dan een 70-jarige met hetzelfde letsel.
Impact op dagelijks leven
Hoe heeft het letsel uw leven veranderd? Kunt u nog werken, sporten, uw hobby's uitoefenen? Hoe is de impact op uw relatie en gezinsleven? Hoe meer beperkingen, hoe hoger de vergoeding.
Pijn en ongemak
De hoeveelheid pijn die u heeft geleden en nog lijdt is relevant. Een pijndagboek kan hierbij helpen als bewijs.
Praktijkvoorbeelden smartengeld
Hieronder vindt u geanonimiseerde voorbeelden uit onze praktijk. Deze illustreren hoe smartengeld wordt vastgesteld:
Zaak 1: Fietser aangereden - whiplash en knieletsel
Situatie: Vrouw (34 jaar) wordt door auto geschept op fietspad. Whiplash WAD II en knieletstel (kruisbandscheur).
Behandeling: 6 maanden fysiotherapie, knieoperatie, 14 maanden herstel.
Blijvende gevolgen: 8% blijvende invaliditeit (3% nek, 5% knie). Kan niet meer hardlopen.
Smartengeld: €18.500
Totale schadevergoeding: €67.000 (inclusief inkomensverlies en medische kosten)
Zaak 2: Bedrijfsongeval - val van steiger
Situatie: Man (42 jaar) valt 4 meter van steiger door ontbreken veiligheidsmaatregelen. Bekkenbreuk en 3 wervelbreuken.
Behandeling: 3 weken IC, 2 operaties, 18 maanden revalidatie.
Blijvende gevolgen: 25% blijvende invaliditeit. Volledig arbeidsongeschikt voor zijn beroep als timmerman. Chronische rugpijn.
Smartengeld: €72.500
Totale schadevergoeding: €485.000 (inclusief verlies arbeidsvermogen tot pensioen)
Zaak 3: Medische fout - vertraagde diagnose
Situatie: Vrouw (58 jaar) krijgt vertraagd diagnose nekhernia waardoor zenuwschade optreedt. Arts had eerder moeten doorverwijzen.
Behandeling: Spoedeisende operatie, langdurige revalidatie.
Blijvende gevolgen: 15% blijvende invaliditeit. Krachtsverlies rechterarm, tintelingen. Kan niet meer werken als kapster.
Smartengeld: €45.000
Totale schadevergoeding: €290.000
Affectieschade: smartengeld voor naasten
Sinds 1 januari 2019 hebben naasten van slachtoffers recht op affectieschade. Dit is een wettelijke regeling (Wet Affectieschade) voor immateriële schade bij overlijden of zeer ernstig blijvend letsel.
Wanneer affectieschade?
Affectieschade kan worden geclaimd in twee situaties:
- Bij overlijden: Naasten van het overleden slachtoffer
- Bij ernstig blijvend letsel: Minimaal 70% blijvende invaliditeit
Wie kan affectieschade claimen?
De wet bepaalt welke naasten in aanmerking komen:
- Echtgenoot of geregistreerd partner
- Levensgezel (samenwonend)
- Minderjarige kinderen
- Ouders van minderjarig kind
- Meerderjarige thuiswonende kinderen
- Pleegouders en pleegkinderen
- Anderen met nauwe persoonlijke band (in bijzondere gevallen)
Vaste bedragen affectieschade 2025
| Categorie naaste | Bij overlijden | Bij ernstig blijvend letsel |
|---|---|---|
| Partner | €20.000 | €20.000 |
| Minderjarig kind | €20.000 | €20.000 |
| Ouder van minderjarig kind | €20.000 | €20.000 |
| Thuiswonend meerderjarig kind | €17.500 | €17.500 |
| Niet-thuiswonend kind/ouder | €17.500 | €17.500 |
| Overige naasten | €15.000 | €15.000 |
Bij opzet of bewuste roekeloosheid kunnen deze bedragen worden verhoogd tot €25.000.
Verzekeraar tactieken bij smartengeld
Verzekeraars proberen smartengeld vaak te beperken. Ken deze tactieken:
1. Te lage eerste aanbiedingen
Het eerste bod is bijna altijd te laag. Verzekeraars testen of u akkoord gaat zonder onderhandeling. Accepteer nooit het eerste bod zonder professioneel advies.
2. Selectief vergelijken
De verzekeraar kiest uitspraken uit de Smartengeldgids die gunstig zijn voor hen. Een ervaren advocaat kent ook de uitspraken die gunstig zijn voor u.
3. Bagatelliseren van klachten
Verzekeraars minimaliseren de ernst van uw letsel of suggereren dat klachten overdreven zijn. Goede medische documentatie is essentieel.
4. Pre-existente klachten claimen
Men stelt dat u al klachten had voor het ongeval. Het is belangrijk aan te tonen dat uw huidige klachten door het ongeval zijn ontstaan of verergerd.
5. Druk om snel te schikken
Verzekeraars bieden soms snel een "finale regeling" aan voordat de volledige schade duidelijk is. Wacht altijd tot medische eindtoestand is bereikt.
Onze aanpak
Wij kennen deze tactieken en weten hoe u zich ertegen kunt weren. Onze letselschade-experts onderhandelen namens u voor het maximale smartengeld waar u recht op heeft.
Veelgestelde vragen over smartengeld
Moet ik belasting betalen over smartengeld?
Nee, smartengeld is volledig vrijgesteld van inkomstenbelasting en vermogensbelasting. U ontvangt het volledige bedrag netto. Dit geldt overigens voor alle letselschadevergoedingen, ook voor inkomensverlies en medische kosten.
Hoe lang duurt het voordat ik smartengeld ontvang?
De doorlooptijd varieert sterk. Eenvoudige zaken kunnen binnen 6-12 maanden zijn afgerond. Complexe zaken met blijvend letsel duren vaak 2-4 jaar omdat eerst de medische eindtoestand moet worden bereikt. Tussentijdse voorschotten zijn meestal mogelijk na erkenning van aansprakelijkheid.
Kan ik smartengeld krijgen zonder blijvend letsel?
Ja, ook bij tijdelijk letsel heeft u recht op smartengeld. De vergoeding is dan gebaseerd op de pijn, het ongemak en de beperkingen tijdens uw herstelperiode. Bij volledig herstel zijn de bedragen lager dan bij blijvend letsel.
Wat is het verschil tussen smartengeld en affectieschade?
Smartengeld is voor het slachtoffer zelf: compensatie voor uw eigen pijn en leed. Affectieschade is voor naasten van het slachtoffer bij overlijden of zeer ernstig blijvend letsel (70%+ invaliditeit). Affectieschade kent vaste wettelijke bedragen.
Wat als de verzekeraar mijn letsel bagatelliseert?
Dit is helaas een veelgebruikte tactiek. Het is belangrijk om goed medisch bewijs te verzamelen: rapporten van specialisten, een onafhankelijke medische expertise en een gedetailleerd dossier van uw klachten en beperkingen. Wij helpen u hierbij.
Kan ik smartengeld claimen bij psychisch letsel?
Ja, bij aantoonbaar psychisch letsel zoals PTSS, depressie of angststoornissen heeft u recht op smartengeld. Het letsel moet wel zijn vastgesteld door een psychiater of psycholoog. Bedragen voor psychisch letsel kunnen oplopen tot €75.000 bij ernstige chronische gevallen.
Krijg ik meer smartengeld als de dader opzet had?
Ja, bij opzettelijk toegebracht letsel of letsel door een misdrijf liggen smartengeldbedragen vaak hoger. Rechters kennen in deze gevallen hogere bedragen toe als erkenning van het extra leed door het opzettelijke karakter.
Wat als ik gedeeltelijk eigen schuld heb?
Bij eigen schuld wordt het smartengeld naar verhouding verminderd. Had u bijvoorbeeld 30% eigen schuld, dan ontvangt u 70% van het smartengeld. De andere schadeposten worden eveneens naar rato verminderd.
Wilt u weten hoeveel smartengeld u kunt krijgen?
Onze letselschade-experts berekenen gratis uw smartengeld op basis van uw specifieke situatie. Wij werken op basis van no cure no pay: geen kosten als wij niets voor u kunnen bereiken.
Bereken mijn smartengeld